konferencja online

Rozwój państwa opiekuńczego przyniósł w wielu krajach nie tylko odpowiedzi na problemy grup wymagających wsparcia, ale również nieoczekiwanie stworzył nowe wyzwania dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa. Sytuacja ta jest wynikiem również dalekich przemian stosunków ekonomicznych i związanych z nimi przemianami stylu życia społeczeństwach większości krajów świata.

Najpierw urbanizacja i industrializacja pociągnęły za sobą przebudowę tradycyjnego, trzypokoleniowego modelu rodziny. Migracje do miast związane były z pozostawianiem najstarszych członków rodziny – migrowały w większości osoby w wieku produkcyjnych. Z tak zatomizowanego społeczeństwa wyłoniła się rodzina nuklearna – złożona z dwojga pracujących dorosłych i, urodzonych już w mieście, dzieci. Ze względu na znacznie gorsze warunki mieszkaniowe, jak i stopniowe stawanie się takiej formy rodziny normą kulturową, następne pokolenia również prowadziły życie w rodzinach nuklearnych – seniorzy oddzielnie od pracujących i dzieci.

Następnie realia gospodarcze, wymuszające pracę kobiet, a nie jedynie pozostawiające ją w sferze indywidualnego wyboru, spowodowały osłabienie dzietności i dalsze ograniczanie kontaktów między- i wewnątrz pokoleniowych.

Państwa europejskie, gdzie proces ten rozpoczął się najwcześniej, odpowiadają więc na potrzeby tak przebudowanego społeczeństwa różnymi formami pomocy instytucjonalnej – osobom, których praca nie pozwala na codzienną opiekę nad swoim potomstwem oferuje się żłobki i przedszkola, osoby starsze pozbawione naturalnej opieki rodziny liczyć mogą na domy pomocy społecznej. Abstrahując od faktu, że rozwiązania tego typu stanowią jedynie protezę opieki rodzinnej, należy zwrócić uwagę, że masowe korzystanie z ich oferty konserwuje przemiany cywilizacyjne, prowadzące do dalszego zaniku podstawowych więzi. Ostatnie wydarzenia, związane z pandemią koronawirusa SARS-CoV-2 pokazały, że zmiany naturalnych wzorów funkcjonowania rodziny mogą nieść daleko idące konsekwencje w zupełnie innych obszarach, jak np. obszar zdrowia. Domy Pomocy Społecznej i inne instytucje opieki nad osobami starszymi stały się w wielu krajach miejscami najbardziej dotkniętymi epidemią, ze względu na zgromadzenie w jednym miejscu, na małej powierzchni, ludzi z grupy najbardziej narażonej.

Wydaje się więc, że znajdujemy się we właściwym momencie, by określić dalsze właściwe drogi rozwoju mechanizmów pomocowych.

11:15      Panel 1: Wsparcie opieki nad małymi dziećmi: ile instytucji, ile rodziny?

Pierwsze trzy lata życia dziecka wskazywane są przez wielu badaczy jako okres o fundamentalnym znaczeniu dla jego rozwoju. Jednocześnie, jest to również czas szczególnych wyzwań dla jego rodziców. Wobec przemian w strukturze rodziny, zwłaszcza związanych z przejściem z modelu rodziny wielopokoleniowej na rodzinę nuklearną, konieczne jest prowadzenie przez państwo rozsądnej i wyważonej polityki nakierowanej na wsparcie rodziców. Pytanie o wydajny, skrojony na miarę potrzeb rodziców i ich dzieci model opieki nad dziećmi jest szczególnie aktualne dziś, w dobie pandemii COVID-19, która może wg. prognoz naukowców potrwać nawet dwa lata. Dominujący w wielu państwach, w tym w Polsce, etatystyczny model opieki nad małym dzieckiem zakładający objęcie opieką żłobkową jak najszerszej liczby dzieci, nie zdaje dziś egzaminu. Dzieje się tak nie tylko ze względu na jego ewidentną niewydolność spowodowaną pandemią i wynikającym z niej zagrożeniem sanitarno-epidemiologicznym. Brak elastyczności i poszanowania dla indywidualnych potrzeb rodziców i ich dzieci już od dawna był wskazywany jako jeden z głównych problemów tego systemu. Obecna sytuacja może stanowić pretekst do trwałego zrewidowania podejścia do wspierania rodziców w opiece nad małymi dziećmi przez państwo. Wydaje się, że to właśnie polityka oparta na odformalizowaniu form opieki i oddaniu rodzicom decyzyjności w zakresie wyboru najlepszego jej modelu jest odpowiedzią na dzisiejsze wyzwania i sposobem na uniknięcie zapaści całego systemu. Celem tego panelu będzie przedstawienie najlepszych doświadczeń państw europejskich dotyczących prowadzenia skutecznej i podmiotowej polityki rodzinnej. 

12:35      Panel 2: Opieka nad osobami starszymi i niepełnosprawnymi: w kierunku deinstytucjonalizacji

W obliczu postępującego starzenia się społeczeństwa, nakreślenie i wdrożenie spójnej i konsekwentnej polityki senioralnej powinno być priorytetem działań państwa w obszarze społecznym, zdrowotnym i gospodarczym.

Kwestią wymagającą zaadresowania jest ustalenie, czy działania takie powinny być przez instytucje realizowane bezpośrednio, czy instytucje powinny jedynie stanowić dla rodziny wsparcie w zacieśnieniu więzi między- i wewnątrz pokoleniowych.

13:55      Panel 3: Kiedy państwo może ingerować w życie rodziny? Praktyka działania instytucji powołanych do ochrony dzieci i nadzoru nad prawidłowym funkcjonowaniem rodziny

Osłabienie społecznej i ekonomicznej roli rodziny prowadzi często do sytuacji, w której rodzina staje się uzależniona od opieki państwa, stając się jednocześnie przedmiotem nadużyć ze strony instytucji publicznych. Sytuacja taka nie jest rzadkością w krajach opierających swoją politykę społeczną o model welfare state – w Niemczech, Norwegii oraz Zjednoczonym Królestwie. Nieuzasadniona ingerencja w życie rodzinne, polegająca najczęściej na pozbawianiu rodziców pieczy nad dziećmi, a w konsekwencji utracie praw rodzicielskich i przymusowych adopcjach, niejednokrotnie prowadzi do trwałego rozkładu więzi między dziećmi oraz rodzicami, godząc zarówno w prawo do poszanowania życia rodzinnego dzieci i ich rodziców, jak i w zasadę ochrony najlepszego interesu dziecka. 

[email protected]

© COPYRIGHT BY ORDO IURIS 2020. ALL RIGHTS RESERVERD